سنگ نوشته یا کتیبه به تخته سنگ، کاشیکاری یا سطح دیگری گفته می‌شود که معمولاً واقعه‌ای تاریخی بر روی آن کنده‌کاری یا نوشته شده باشد. معمولاً کتیبه به‌نوشته‌ای اطلاق می‌شود که بر روی سنگ، در حاشیه سردر ساختمان‌ها؛ یا گوشه‌های پارچه‌های خاص نظیر پرده، سفره، و بیرق؛ و یا بر صفحه‌های کتاب نگارش می‌یابد.
کتیبه‌ها نوشته‌هایی هستند که روی سنگ، کاشی و گل‌های خشک شده مانند آن نوشته و یا کشیده شده‌اند. معمولاً در کتیبه‌های دوره اسلامی، آیات قرآن، دعا و نام ائمه را می‌نوشتند.آنچه به خط جلی ثلث یا نستعلیق یا طغرا یا کوفی را بر در و دیوار مساجد و مقابر و اماکن متبرکه، یا سردر دروازه امرا و بزرگان نویسند، و یا نقش کنند را کتیبه می‌گویند.
به عبارت دیگر نوشته‌ای به خط جلی که بر بالای سردر دروازه‌ها و بناهای تاریخی و مذهبی، دیوارهای صحن و شبستان و رواق و محراب مساجد، گنبدها، بقاع متبرکه و عمارت‌ها، بر روی کاشی یا سنگ، در داخل سطح چهارگوش و یا قوس دار قرار داده شود را کتیبه گویند.
تاریخچه کاشی کتیبه
در دوره قبل از اسلام نیز کتیبه ها شامل قوانین و نوشتن تاریخ پادشاهی‌های مختلف بود. مثل کتیبه کوروش کبیر و یا کتیبه‌هایی که در مناطق باستانی کشف شده است. به عنوان مثال می‌توان کتیبه بیستون را گفت، کتیبه و نقش برجسته بیستون را می‌توان به عنوان معروف‌‌ترین اثر موجود در مجموعه جهانی بیستون نامید. کتیبه معروفی که به سه زبان عیلامی، بابلی و پارسی باستان و به خط میخی نوشته شده است. در این کتیبه به سه زبان مختلف پیروزی داریوش اول هخامنشی بر شورشیان توضیح داده شده است.
سنگ نوشته‌های یافت شده در مصر و بین‌النهرین و مواردی مانند آن به هزاره چهارم پیش از میلاد برمی‌گردد. این کتیبه‌ها بیشتر فرمان شاهان و فرمانروایان و توصیف وقایع و تاریخ جنگ‌ها می‌باشد.
در ایران باستان از سنگ نوشته بیشتر بر کوهپایه‌ای مشرف بر چشمه سار حک می‌کردند. سنگ نوشته‌ها گاه به دستور شاه کشور، سردار و یا والی منطقه نوشته می‌شدند.از کتیبه‌های مهم دوران باستان در ایران و نواحی اطراف آن می‌توان به یکی از کتیبه‌های آشور بانیپال در ذکر فتح شهر شوش و وقایع پس از آن و دیگر کتیبه‌های دوگانه داریوش هخامنشی در بیستون به زبان هایپارسی قدیم و عیلامی بابلی اشاره کرد که یکی به کتیبه بزرگ و دیگری به کتیبه کوچک معروف است.
از شاهان هخامنشی کتیبه‌های متعددی در تخت‌جمشید، شوش، نقش رستم، و همدان باقی ماندند. که کتیبه داریوش در شوش اول فرانسویان کشف کردند. این کتیبه مفصل‌تر از کتیبه بیستون و نقش رستم (از کتیبه‌های دیگر این شاه و شاهان دیگر هخامنشی) است. در نقش رستم، محلی در ۴ کیلومتری تخت‌جمشید، چهار مقبره از شاهان هخامنشی به‌صورت مغاک‌هایی بر سینه کوهی از سنگ یکپارچه برجای مانده است. در این مکان کتبیه‌هایی درباره جنگ‌ها و فتوحات داریوش و خشایارشا وجود دارد در همدان نیز کتیبه‌ای از داریوش در کوه الوند به زبان پارسی، عیلامی، و آشوری نگارش یافته شده است. محتوای آن وصف اهورامزدا و کمک‌های او و ذکر وقایع سلطنت داریوش می‌باشد. کتیبه‌ای از خشایارشا نیز در همان مکان با وصف اهورامزدا و ذکر سلطنت او وجود دارد. کتیبه دیگر از اردشیر دوم برپایه ستونی به سه زبان مذکور است که هم‌اکنون در موزه بریتانیا قرار دارد. مضمون این کتیبه وصف اجداد اردشیر دوم و تالاری است که او بنا نهاده است.
برخی از سنگ نوشته‌های معروف پیش از اسلام عبارتند از:
- سنگ‌نبشته بیستون
- گنجنامه همدان
- سنگ نوشته‌های هخامنشی
- سنگ نوشته‌های غار شاپور
- سنگ نگاره‌های غرغاب گلپایگان
- کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش
- کتیبه سه زبانه خشایارشا در ترکیه
صنایع کاشی سنتی خشت آذین فام یکی از بزرگ‌ترین مراکز تولید کاشی سنتی و کاشی مسجد در ایران و خاورمیانه می‌باشد که با تکیه بر دانش و تجربه اساتید گذشته و پدران و نیاکان استاد کار خود و دارا بودن پرسنلی مجرب، کارگاه‌ها و امکانات تولیدی کافی و با الهام از نقوش و هنر کاشی سازی ایران و جهان و بهره گیری از علم و دانش روز این هنر و صنعت ریشه دار و با خلق و تولید کاشیهای زیبا و مقاوم در این زمینه توانسته است بخش بزرگی از بازار داخلی و خارجی را در اختیار بگیرد و نظر بسیاری از فعالان ساختمانی و کارفرمایان و طراحان را به خود جلب کند. جهت بازدید از محصولات و کاشی های سنتی خشت آذین فام که توسط اساتید و هنرمندان ایرانی طراحی گشته است می توانید از سایت مجموعه خشت آذین فام بازدید نمایید.
